Za co ARiMR nakłada kary po kontrolach? Agencja podaje, w ilu gospodarstwach zmniejszyła lub odebrała wypłaty

Co roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kontroluje ok. 5 procent gospodarstw zgłoszonych w danym sezonie do dopłat. Kontrole mają weryfikować to, czy deklaracje zawarte we wniosku mają potwierdzenie w rzeczywistości. Chodzi o wykrywanie ewentualnych wyłudzeń. Więcej piszemy o tym tu:

Agencja przekazała nam dane podsumowujące kampanię dopłat 2021, realizacja tej z 2022 roku jeszcze trwa. Po wypłacie zaliczek ARiMR przekazuje producentom rolnym płatności końcowe i ma na to czas do końca czerwca 2023 roku.

W ramach kampanii 2021 wnioski złożyło ok. 1,3 mln rolników. ARiMR podaje, że:

W 2021 roku kontrole płatności bezpośrednich objęły ok. 59 tys. beneficjentów. Standardowo ARiMR dokonuje inspekcji przez cały rok. W niektórych przypadkach o terminie wizji lokalnej decyduje rodzaj podjętych przez rolnika zobowiązań.

Najczęstszy powodem nakładania kar na rolników, po przeprowadzonych kontrolach, są te dotyczące zawyżenia deklaracji. Warto zaznaczyć, że nie zawsze chodzi o celowe wymuszenia, czasem to nieprecyzyjne oznaczenia na mapie we wniosku. Nieumyślność lub celowość ma wpływ na wymiar sankcji, o czym piszemy w kolejnych akapitach.

Przyczynami zmniejszenia, odebrania lub nieprzyznane płatności bezpośrednich były:

• zawyżenie deklaracji (39 951 przypadków),
• opóźnienie w złożeniu wniosku (21 192),
• niespełnienie wymogów przyznania wsparcia (5 610),
• opóźnienie w złożeniu zmiany do wniosku (4 036),
• niezadeklarowanie wszystkich gruntów rolnych (246),
• stworzenie przez producenta rolnego kwalifikujących go do uzyskania płatności sztucznych warunków (78),
• uniemożliwienie przeprowadzenia kontroli (26).

Rolnik, który składa wniosek o płatności bezpośrednie, przyjmuje zobowiązanie do spełnienia norm dotyczących utrzymania gruntów wchodzących w skład gospodarstwa w Dobrej Kulturze Rolnej zgodnej z ochroną środowiska (normy DKR) oraz podstawowych wymogów z zakresu zarządzania.

Normy i wymogi określono łącznie jako zasady wzajemnej zgodności. W praktyce oznacza powiązanie wysokości uzyskiwanych przez rolników płatności bezpośrednich, a także płatności obszarowych w ramach PROW na lata 2007-2013 i PROW na lata 2014-2020 ze spełnianiem przez nich określonych wymogów.

Płatności z PROW objęte wymogami i normami wzajemnej zgodności to płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW), rolnośrodowiskowych, rolno-środowiskowo-klimatycznych, ekologicznych, na zalesianie gruntów rolnych.

Wymogi zostały podzielone na 3 obszary:

• środowisko, zmiany klimatu oraz utrzymanie gruntów w dobrej kulturze rolnej;
• zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin;
• dobrostan zwierząt.

Za przeprowadzenie kontroli odpowiada ARiMR oraz Inspekcja Weterynaryjna.

ARiMR: W przypadku nieprzestrzegania norm i wymogów wzajemnej zgodności konsekwencją jest odpowiednie zmniejszenie przyznawanych rolnikowi płatności bezpośrednich oraz płatności w ramach niektórych działań nieinwestycyjnych PROW 2007-2013 oraz PROW 2014-2020.

Wykrycie nieprawidłowości w czasie kontroli może skutkować:

• zmniejszeniem lub nieprzyznaniem płatności w danym roku,
• wieloletnimi sankcjami,
• całkowitym wykluczeniem z ubiegania się o pomoc.

Jeśli rolnik uniemożliwi przeprowadzenie czynności kontrolnych, ARiMR może nie nie przyznać mu płatności, nakazać zwrot przyznanej pomocy lub odmówić płatności. W 2021 roku były 26 takich przypadków, kiedy rolnicy nie dopuścili do kontroli.

Niezgodności bywają efektem pomyłek, ale też celowego działania. Obowiązuje podstawowe rozróżnienie niezgodności z przepisami, na takie, które wynikają z zaniedbania rolnika (nieumyślność) lub winy rolnika (celowość).

Wysokość sankcji, czyli procent obniżenia płatności, zależy od rodzaju i skali naruszenia norm i wymogów.

Aby ocenić skalę naruszenia, każda niezgodność oceniana jest pod kątem 3 kryteriów:

• zasięgu,
• dotkliwości,
• trwałości.

Wysokość pomniejszenia dopłat w przypadku, gdy stwierdzona niezgodność wynika z zaniedbania ze strony rolnika, obniżka stanowi z zasady 3 proc. całkowitej kwoty płatności. W zależności od stopnia naruszenia sankcja może zostać obniżona do 1 proc. lub zwiększona do 5 proc.

Za celowe niezgodności obniżka będzie już znacznie wyższa i standardowo będzie wynosić 20 proc. całkowitej kwoty. ARiMR może zdecydować o obniżeniu procentu do wysokości nie mniejszej niż 15 proc. lub zwiększeniu do 100 proc. całkowitej kwoty.

W przypadku powtarzalności, czyli wykryte zostaje naruszenie u rolnika z tym samym wymogiem lub normą więcej niż raz w ciągu 3 kolejnych lat kalendarzowych, wówczas naliczony procent sankcji zostanie pomnożony x 3, jednak maksymalna wysokość sankcji nie może przekroczyć 15 proc. całkowitej kwoty płatności.

Rok 2023 przyniesie duże zmiany w dopłatach bezpośrednich. Poza tym, że pojawi się nowy mechanizm w postaci ekoschematów, modyfikacji ulegną wymogi i normy, które zostały określone mianem warunkowości.

Warunkowość to podstawowe pojęcie, które obejmuje zestaw wymogów, które są stawiane wszystkim gospodarstwom, które zamierzają się wnioskować o jakiekolwiek płatności. Na trwających w całym kraju szkoleniach doradcy tłumaczą, że nie znikają np. wymogi dotyczące zazieleniania - znika sama płatność. Normy zostały rozbudowane.